ความรู้เรื่องกลอนในภาษาไทย

กลอนในภาษาไทยคืออะไรนะ?

       เรามาทำความรู้จักกับกลอนในภาษาไทยกันเถอะ... Let's go! 

           

ความหมายของกลอน

             กลอน คือ คำประพันธ์ชนิดหนึ่งที่บังคับ คณะและเสียง วรรณยุกต์ บังคับสัมผัส คือเสียงที่คล้องจองกัน มีอยู่ด้วยกันหลาย ชนิด มีลักษณะบังคับที่แตกต่างกันไป และมีชื่อเรียกต่างๆกันตามแต่บัญญัติไว้

             กลอน เป็นลักษณะคำประพันธ์ไทยที่ฉันทลักษณ์ประกอบด้วยลักษณะบังคับ 3 ประการคือ คณะ จำนวนคำ และสัมผัส ไม่มีบังคับเอกโทและครุลหุ เชื่อกันว่าเป็นคำประพันธ์ท้องถิ่นของไทยแถบภาคกลางและภาคใต้ โดยพิจารณาจากหลักฐานในวรรณกรรมทั้งวรรณกรรมลายลักษณ์ (เป็นตัวหนังสือ) และวรรณกรรมมุขปาฐะ (เป็นคำพูดที่บอกต่อกันมาไม่มีการจดบันทึก) โดยวรรณกรรมที่แต่งด้วยกลอนเก่าแก่ที่สุดคือ เพลงยาวพยากรณ์กรุงศรีอยุธยา และเพลงยาว ณ พระที่นั่งจันทรพิศาล กวีแต่งในสมัยอยุธยาตอนปลาย ก่อนหน้านั้นกลอนคงอยู่ในรูปแบบวรรณกรรมมุขปาฐะเป็นร้อยกรองชาวบ้านเช่น บทร้องเล่น บทกล่อมเด็ก เพลงชาวบ้าน เป็นต้น

ที่มาของกลอน
           คำประพันธ์ประเภทกลอนเป็นคำประพันธ์ที่มีมานานแล้ว สันนิษฐานว่ามีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา กลอนมาเจริญรุ่งเรืองมากในรัชกาลที่ 2 สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย แห่งกรุงรัตนโกสินทร์  กวีที่สำคัญได้แก่ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยและสุนทรภู่ ฯลฯ โดยเฉพาะท่านสุนทรภู่นั้นเราทุกคนได้ประจักษ์ชัดเจนว่าท่านเป็นกวีเอกของโลกเป็นบรมครูกลอนเรียกได้ว่าคำประพันธ์ประเภทกลอนได้เจริญพัฒนาสูงสุดลีลากลอนของท่านสุนทรภู่ได้รับการยอมรับให้เป็นกลอนที่มีความไพเราะที่สุด

     

การจำแนกประเภทกลอน

กลอนจำแนกตามฉันทลักษณ์

          ฉันทลักษณ์ของกลอนในวรรณกรรมจำแนกได้ 5 ประเภทคือ จำแนกตามจำนวนคำ จำแนกตามคำขึ้นต้น จำแนกตามคณะ จำแนกตามบทขึ้นต้นและจำแนกตามการส่งสัมผัส

      1. จำแนกตามจำนวนคำ จะแบ่งได้ 2 ชนิดคือ

           1.1 กลอนกำหนดจำนวนคำเท่ากันทุกวรรค (กลอนสุภาพ) ได้แก่ กลอนสี่ กลอนหก กลอนเจ็ด กลอนแปด และกลอนเก้า

           1.2 กลอนกำหนดจำนวนคำในวรรคโดยประมาณ ได้แก่ กลอนนิทาน กลอนนิราศ กลอนเสภา
กลอนดอกสร้อย กลอนสักวา กลอนบทละคร กลอนเพลงยาว และกลอนชาวบ้าน

      2. จำแนกตามคำขึ้นต้น จะแบ่งได้ 2 ชนิดคือ

           2.1 กลอนบังคับคำขึ้นต้น ได้แก่ กลอนดอกสร้อย กลอนสักวา กลอนเสภาและกลอนบทละคร

           2.2 กลอนไม่บังคับคำขึ้นต้น ได้แก่ กลอนสี่ กลอนหก กลอนเจ็ด กลอนแปด กลอนเก้า กลอนนิราศ กลอนนิทาน และกลอนเพลงยาว

      3. จำแนกตามคณะ จะแบ่งได้ 2 ชนิดคือ

           3.1 กลอนไม่ส่งสัมผัสระหว่างคณะ ได้แก่ กลอนดอกสร้อย และกลอนสักวา

           3.2 กลอนส่งสัมผัสระหว่างคณะ ได้แก่ กลอนบทละคร กลอนเสภา กลอนนิทาน กลอนนิราศ กลอนเพลงยาว กลอนสี่ กลอนหก กลอนเจ็ด กลอนแปด และกลอนเก้า

      4. จำแนกตามบทขึ้นต้น จะแบ่งได้ 2 ชนิดคือ

           4.1 กลอนบังคับบทขึ้นต้นเต็มบท (4 วรรค) ได้แก่ กลอนสี่ กลอนหก กลอนเจ็ด กลอนแปด กลอนเก้า กลอนดอกสร้อย กลอนสักวา กลอนเสภา และกลอนบทละคร

           4.2 กลอนบังคับบทขึ้นต้นไม่เต็มบท (3 วรรค) ได้แก่ กลอนนิราศ กลอนเพลงยาว และกลอนนิทาน

      5. จำแนกตามการส่งสัมผัส จะแบ่งได้ 2 ชนิดคือ

           5.1 กลอนส่งสัมผัสแบบกลอนสุภาพ ได้แก่ กลอนสี่ กลอนหก กลอนเจ็ด กลอนแปด กลอนเก้า กลอนดอกสร้อย กลอนสักวา กลอนเสภา กลอนนิทาน กลอนนิราศ กลอนเพลงยาว และกลอนบทละคร

           5.2 กลอนส่งสัมผัสแบบกลอนชาวบ้าน

                กลอนส่งสัมผัสแบบกลอนสังขลิก ได้แก่ กลอนในบทร้องเล่นของเด็ก

                กลอนส่งสัมผัสแบบกลอนหัวเดียว ได้แก่ กลอนเพลงชาวบ้าน เช่น เพลงเรือ ลำตัด เพลงอีแซว เป็นต้น

***กลอนสังขลิกและกลอนหัวเดียว ปรากกฎเฉพาะในร้อยกรองมุขปาฐะ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า กลอนชาวบ้าน

กลอนจำแนกตามวัตถุประสงค์การนำไปใช้

      แบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ

            1. กลอนอ่าน เป็นกลอนที่ผู้แต่งมีจุดมุ่งหมายแต่งไว้สำหรับอ่านเพื่อความเพลิดเพลิน แบ่งเป็น 8 ชนิด ได้แก่ กลอนนิราศ กลอนเพลงยาว กลอนนิทาน กลอนสี่ กลอนหก กลอนเจ็ด กลอนแปด และกลอนเก้า

            2. กลอนร้อง เป็นกลอนที่แต่งขึ้นโดยมีจุดมุ่งหมายสำหรับการขับโต้ตอบกัน การขับลำนำเพื่อความไพเราะ และการขับร้องประกอบการแสดงเพื่อความบันเทิง แบ่งเป็น 5 ชนิด ได้แก่ กลอนดอกสร้อย กลอนสักวา กลอนเสภา กลอนบทละคร และกลอนเพลงชาวบ้าน